Sólido Líquido Gasoso

Prólogo Estado Crítico 2016

Estado en constante movemento, fluído incansábel, inesgotábel, permanentemente cambiante. Estamos sen estar. Estado sinestésico, paradóxico, urbano, costumista, simbólico, naturalista, mestiza combinación. Estacións sen reloxo. Estado rebelde, escultórico, pictórico, distópico, asintótico, videográfico, fotográfico, radiográfico, anárquico. Estatus sen sentido. Estado ponderado, deconstructivo, ruidosamente silencioso, minusculamente grandioso, xove, vivo, intuitivo. Estadio sen limiar. Estado de busca, de feitos, de chegada para a partida, de alerta, de ida, de fuxida, de alegría, de creatividade, de sorpresa, independente, radical, ilimitado, reactivo, libre, alternativo, vibrante, locuaz, splash! splash! splash! Estamos só ao falar.

No ano 1955, cando aínda os ouvidos da xente se estaban a recuperar do silencio provocado polas bombas atroces da segunda guerra mundial, un mozo, J. L. Austin, catedrático de filosofía en Oxford, entraba nas aulas da xa prestixiosa Universidade de Harvard para ditar unha serie de conferencias sobre teoría da linguaxe, que serían publicadas postumamente, no ano 1962, baixo o título How to do things with words. A tese fundamental defendida por este autor viña a dicir que nalgúns casos semella que cando se pronuncia unha frase, unha palabra, dentro dun contexto determinado, aquela non se limita a describir o que se está a facer e menos aínda o que se ten feito ou o que se vai facer, senón que coa súa pronuncia xa se está a facer. Así, sinala Austin, cando alguén di “nomeo este barco ‘Queen Elizabeth’” mentres esmaga a botella no casco do buque, non se está a constatar que algo é verdadeiro ou falso, non está a informar sen máis sobre o que está a acontecer, estase facendo algo. Austin propuxo chamarlle a este tipo de enunciados “oracións performativas” (performative sentences) ou “enunciados performativos” (performative utterances). Esa denominación deriva, por suposto, do termo inglés to perform, o verbo que naturalmente tende a utilizarse combinado co substantivo an action (acción). Este termo indica que na emisión da oración está a representación dunha acción, o que xeralmente non é considerado cando simplemente se di algo. Outros termos poden suxerir o que se quere nomear coa verba “performativo”. Por exemplo, moitas expresións performativas son contractuais (“eu aposto que”, en expresión inglesa, “I bet”) ou declarativas (“Declaro a guerra”, en expresión inglesa, “I declare war”). Sen embargo, ningunha delas abarca o que o termo “performativo”. Un termo técnico que se aproxima a este é quizais o de “dispositivo” (operative), tal é como é usado polos xuristas para referirse a aquela parte, por exemplo, aquelas cláusulas, que serven para efectuar a transacción, o que é o seu principal obxecto, e onde o resto do documento meramente relata as circunstancias nas que a transacción é efectuada. Pero “dispositivo” (operative) ten outros significados, que non se corresponden co que realmente se quere chegar a dicir.

Se hai algún lugar para a performatividade, ese é a Universidade. A aula universitaria é o espazo no que a palabra amosa o seu poder transformador. Nel, o docente transmite coñecementos, expón e resolve, se é preciso, problemas, pero sobre todo, fala. E cando fala muda o estado de cousas. A nosa acción coma universitarios está na palabra, na nosa palabra vertida en cada artigo científico, en páxinas de divulgación, en discursos, e sobre todo, perante o alumnado. A consciencia deste feito leva o peso da responsabilidade que sentimos (ou alomenos deberiamos sentir) na nosa función cotiá. A aula é todo menos un mero trámite. O quefacer diario do ensino, unido ás veces á incomprensión social do fenómeno docente, ou ao insuficiente recoñecemento do mesmo non pode levarnos nunca ao conformismo, ao rutineiro, á simplificación. Porén, no grande escenario da aula non hai que agardar por nada, por ninguén. Alí debemos saber que nós estamos a falar e, xa que logo, nós estamos a facer.

A sala Alterarte é un vaso, unha ola, un tupperware, un recipiente transparente que permite ao espectador ver como as “cousas” van cambiando de estado. Despéganse as mans do cristal coma ventosas de ra para ollar a “contorna” de Lidia, Olaia e Julia. O vidro convértese en lupa para descubrir que “ceci n’est pas un mur” graffiteado por Marcos Covelo. Ficamos quedos, “silencio, case en branco”, para escoitarmos a Maya e Marta. Reflíctese a luz tenue dos cadros nun “afterglow” borgiano seguindo a estela de María Covadonga. Sentimos a vibración dentro da botella do eco “transtranstranscendendo…” da voz de Dana Díaz. No seu interior van quedando “mozas, amigos e cans” de José Luis Torrico. E así imos “sustentando a tremoia” de Rosalía Pazo para facer “biopsia dun chasco” con David Crespo. Dentro, no interior, “anónimo e outras falcatruadas”. Finalmente, Buciños e compañía berran “alto!: reivindicamos a forma”. E así, todo volta a empezar.

 

En Ourense, a 9 de abril de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Dez anos da sala Alterarte coma un carreiriño de vagalumes

PRÓLOGO AO CATÁLOGO “COLECCIÓN ALTERARTE. DEZ ANOS [2004-2014]”, EDS. XOSÉ M. BUXÁN BRAN E IGNACIO GARCÍA GÓMEZ DEL VALLE, DIFUSORA DE LETRAS, ARTES E IDEAS, OURENSE, 2015, PP. 9-10

Quero comezar salientando e, xa que logo, agradecendo, o traballo realizado polo persoal de administración e servizos do campus no apoio técnico e organizativo da sala Alterarte, por todas/os as/os comisarios/as que se ocuparon de cada unha das sesenta e dúas exposicións que acolleu durante estes dez anos esta sala, e por todas/os as/os artistas que protagonizaron esas exposicións e que nos foron legando as súas obras.

Con este catálogo pechamos un ciclo á vez que abrimos unha exposición perenne, pois nas súas follas quedan xa recollidas para sempre todas as obras pictóricas, fotográficas, audiovisuais, escultóricas que dende o ano 2004 ata o ano 2014 se puideron visitar e desfrutar no Campus, na Universidade, na cidade, en Galicia, nesta a “nosa sala”. Pero ¿que é a sala Alterarte?

A profesora María Lameiras entendeu esta sala como “o compromiso coa cultura” e no seu primeiro ano á frote da Vicerreitoría, autoimpoñíase un mandato que deixaba escrito na introdución ao catálogo da sala correspondente aos anos 2007-2010, dicindo: “Debemos aproveitar a inercia creada estes anos para lanzar con máis forza as propostas xeradas polos próximos creadores. Debemos seguir apoiando a artistas que necesiten espazos coma este e seguiremos incansábeis respaldando propostas de calidade”.

Juan Francisco Gálvez, o Vicerreitor que a precedeu, reflexionaba no catálogo que recollía a exposición Utopía, de Olga Méndez (2007), sinalando, “sempre coidamos que este cativo espazo nun dos pavillóns do Campus Universitario de Ourense habería de ser e actuar para o Campus e a cidade de Ourense como unha especie de caixa máxica, de escenario, de faro e miradoiro…”.

Pola súa banda, o pater da Alterarte, o Vicerreitor Andrés Mazaira, afirmaba na introdución do catálogo da exposición O amor eterno pode agardar, do artista Santi Jiménez (2007): “Aspiramos a que esta moi pequena e sinxela sala de exposicións coa que contamos no Campus Universitario de Ourense sexa un espazo referencial para a nova arte galega, e para iso estamos a construír un Alterarte polo que transitan as inquedanzas, as preguntas, as proclamas e as arelas das fornadas máis mozas do país. Porque Alterarte quixo ser dende un principio un espazo que dende a arte nos alterase, é dicir: que nos afastase do sono e nos dirixise cara ao soño, un lugar que nos fixese estar en alerta, espertos, vivos e imaxinativos”.

Tras dez anos, ¿como podería eu definir a sala Alterarte? ¿Como definir un lugar no que se ten concentrado tanta enerxía creativa, tanta rebeldía e transgresión, tanto berro, un lugar-revolución, como definir a Nuno, a Sara Sapetti, a Acisclo, a Maya, José Paz, e un longo etcétera, como definir o traballo entusiasta, titánico ás veces, do persoal da Universidade, os quilómetros percorridos polos comisarios, a ponte entre campus que esta representa, como definir un recanto explosivo, único, tan vivo…?

O poeta lucense Aquilino Iglesia Alvariño escribiu en 1947, en tempos escuros, un poemario titulado “Cómaros verdes”, disque o primeiro libro publicado en Galego trala guerra. E nese poemario incluíase a mellor oración laica xamais escrita,  a “Oración do sapo”, que nunha das súas estrofas di así:

“Dainos, Señor,

un alpendre de sombras e de luar

para cantar.

E un carreiriño de vagalumes

Polas hortas vizosas do teu reino”.

¿Que é a sala Alterarte…? Para min, a sala Alterarte é ese carreiriño de vagalumes, que grazas ás olladas de cada un de vós, artistas e espectadores, estivo a dar luz e alimento durante estes dez anos e que estou certo, comprométome, que continuará a facelo durante moitos anos máis.

Agardo que todas e todos desfrutedes desta exposición en forma de libro,  e que sigades desfrutando da sala Alterarte, do Campus de Ourense, da Universidade de Vigo. Vivat lampyris nocticula in aeternum!

 

En Ourense, a 29 de Xaneiro de 2015

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Proxectos Inou 2013. Investigación aplicada na provincia de Ourense

PRÓLOGO AO LIBRO “PROXECTOS INOU 2013. INVESTIGACIÓN APLICADA NA PROVINCIA DE OURENSE”, COORDS. MARÍA LAMEIRAS FERNÁNDEZ, VIRXILIO RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, ALBERTO VAQUERO GARCÍA, ANTÓN VILA SOBRINO, VICERREITORÍA DO CAMPUS DE OURENSE, UNIVERSIDADE DE VIGO, OURENSE, 2014, PP. 7-8

 

A Universidade ten como función última contribuír a construír unha sociedade máis libre e xusta. Ese é o obxectivo que rexe as accións das persoas que nela nos integramos, pois como servidores públicos estamos obrigados a supeditar calquera interese persoal ao interese xeral, colectivo, en definitiva, público. Máis ese principio, lonxe de ser abstrato e difuso, ha de atopar concreción na poboación máis próxima, aquela que nos rodea, pois a función referida non tería sentido se non tenta achegar os seus resultados polo menos ao territorio onde se atopa e á comunidade que o habita.

Para conquerir ese obxectivo necesariamente debemos analizar a realidade da contorna na que a Universidade de Vigo, a través do Campus de Ourense, se incardina. Esixímonos, xa que logo, coñecer máis e mellor o noso territorio e os problemas, pero tamén, as oportunidade que presenta. Debemos ollar este territorio e a súa poboación dende múltiples ópticas, pois a súa realidade é poliédrica e para incidir no mesmo non podemos pretender facelo dende un só ámbito de coñecemento, máis o contrario, teñen que ter cabida as análises dende o punto de vista xurídico-social, científico tecnolóxico e experimental, e humanístico. Hai que por a traballar sobre o terreo as xeracións de investigadoras e investigadores máis novas, entendendo que estes non serán máis que os primeiros pasos de carreiras lonxevas e produtivas, na esperanza de que sempre teñan a vista posta nas orixes. Por último, e non por iso menos importante, esa Universidade da que falamos ha ter en conta que para entender pero sobre todo ser entendidos, debemos promover un compromiso permanente coa cultura, o modo de relacionarse e o idioma deste territorio que ocupamos e do que nos preocupamos.

A convocatoria de proxectos INOU, que un ano máis se levou a cabo dende a Vicerreitoría do Campus de Ourense da Universidade de Vigo contando co apoio económico proporcionado pola Excelentísima Deputación Provincial de Ourense a través do Convenio de Colaboración asinado entre ámbalas dúas institucións, foi un instrumento modesto que, sen embargo, posto nas mans das e dos investigadores da Universidade e grazas á súa formación de alto nivel e ao seu bo facer multiplicou a súa forza, facéndoo aínda mellor, para cumprir co obxectivo da devandita convocatoria e que na súa literalidade di así: “o obxectivo deste programa é apoiar as investigacións que contribúan ao desenvolvemento social e económico da provincia de Ourense e ao coñecemento da súa realidade”.

Neste volume atoparemos algún dos resultados aos que os grupos de investigación do Campus de Ourense chegaron na execución do programa INOU 2013. O lector poderá achegarse a estudos que analizan e propoñen en materias relativas á explotación turística dos recursos naturais da Baixa Limia, á investigación e protección do patrimonio paisaxístico do Alto Támega, ao legado dos debuxantes ourensáns da Revista Nós, aos sistemas para vixiar e previr incendios mediante uso de novas tecnoloxías, aos agresores de violencia de xénero na provincia de Ourense, a escorrentía nas estradas e problemas asociados, ao impacto socioeconómico que teñen os tres parques naturais e as dúas reservas da biosfera existentes en distintas comarcas ourensáns, entre outros.

Coñecemento, xuventude, innovación, territorio, identidade, velaquí a importancia desta convocatoria e o valor engadido que a partir da mesma son quen de xerar as mulleres e os homes que integran esta Universidade, este Campus de Ourense.

 

En Ourense, 18 de novembro de 2014

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

 

Prólogo. Proxectos Inou 2013. pdf.