Discurso na Homenaxe á profesora de Historia Medieval da Universidade de Vigo, Mercedes Durany, Salón de Actos do Ed. Politécnico do Campus de Ourense, UVigo, 13 de maio de 2016, ás 19:00 h.

 

O escritor Peruano, Mario Vargas Llosa, no seu discurso de aceptación do premio Nobel, titulado “Eloxio da lectura e da ficción”, comezaba dicindo: “Aprendín a ler aos cinco anos, co meu mestre do colexio La Salle, en Cochabamba (Bolivia). É a cousa máis importante que me ten pasado na vida. Case setenta anos despois lembro con nitidez como esa maxia, traducir as palabras dos libros en imaxes, enriqueceu a miña vida, rompendo as barreiras do tempo e do espazo e permitíndome viaxar co capitán Nemo vinte mil leguas de viaxe submarina, loitar xunto a d’Artagnan, Athos, Porthos e Aramis contra as intrigas que ameazan á Raíña nos tempos do sinuoso Richelieu, ou arrastrarme polas entrañas de Paris, convertido en Jean Valjean, co corpo inerte de Marius ás costas. A lectura convertía o soño en vida e a vida en soño (…).

Non era doado escribir historias. Ao volverse palabras, os proxectos murchaban no papel e as ideas e imaxes desfalecían. ¿Como reanimalos? Por fortuna, alí estaban os Mestres para aprender deles e seguir o seu exemplo. Flaubert ensinoume que o talento é unha disciplina tenaz e unha longa paciencia. Faulkner, que é a forma –a escritura e a estrutura- o que engrandece e empobrece os temas. Martorell, Cervantes, Dickens, Balzac, Tolstoi, Conrad, Thomas Mann, que o número e a ambición son tan importantes nunha novela como a destreza estilística e a estratexia narrativa. Sartre, que as verbas son actos e que unha novela, unha obra de teatro, un ensaio, comprometidos coa actualidade e as mellores opcións, poden cambiar o curso da historia. Camus e Orwell, que unha literatura desprovista de moral é inhumana e Malraux que o heroísmo e a épica cabían na actualidade tanto como no tempo dos argonautas, a Odisea e a Ilíada.

Se convocase neste discurso a todos os escritores aos que debo algo ou moito, as súas sombras sumiríannos na escuridade. Son innumerables. Ademais de revelarme os segredos do oficio de contar, fixéronme explorar os abismos do humano, admirar as súas fazañas e horrorizarme cos seus desvaríos. Foron os amigos máis serviciais, os animadores da miña vocación, en cuxos libros descubrín que, aínda nas peores circunstancias, hai esperanzas e que vale a pena vivir, aínda que fora só porque sen a vida non poderíamos ler nin fantasiar historias”.

Á veces as circunstancias, o contexto, poden facernos dubidar da nosa función, refírome á nosa función coma docentes, coma Mestres. Ata o punto de que podemos chegar a pensar ¿para que?

É curioso, sen embargo, como toda a xente que pasa polas aulas -ao final dunha vida, centos ou miles de persoas- poden ter a resposta a esa pregunta sen nós, nin sequera, ser quen de albiscalo, sen nós sabelo.

O/a docente, de calquera nivel educativo, tamén de ensino superior, acaba por transcender, porque non deixa de ser un/unha creador/a, cada día que entra nunha aula, cada día que explica, escoita, e fala. Cada día que fala. Acaba por vivir noutros/as, en moitos/as outros e outras.

E cando ademais o/a docente é investigador/a, e escribe, como ocorre coa meirande parte dos/as profesores e profesoras universitarios/as, entón esa sorte de creación non deixan de prolongarse no tempo, eternamente.

Nestes días, eu quixen coñecer un pouco máis de Historia Medieval e tamén do desenvolvemento da comarca do Bierzo na Idade Media, do Convento de Santa Clara de Allariz, ou da organización política e territorial da Limia… e na busca de fontes atopei decenas de artigos de Mercedes Durany, cos que ha seguir ensinando dos que habemos seguir aprendendo. Velaí o poder de ser unha boa docente, unha boa mestra.

 

En Ourense, a 13 de maio de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo