Per forma, emotivo

Este blog nace para deixar constancia do discurso público que por diferentes razóns fun construíndo dende hai xa tempo. Recolle as intervencións que como docente, padriño de distintas promocións de estudantes, como vicedecano, e agora como vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo (dende o 29 de abril de 2014 ata o 8 de xuño 2018), levei e sego a levar a cabo en actos do máis diverso. Para todas elas dediquei un tempo de preparación, ás veces longo e detido, outras, condicionado polo ritmo da axenda, áxil e directo. Son discursos que se caracterizan en todo caso pola inmediatez, elaborados cun fondo sentido do público, e coa responsabilidade de estar representando sempre a algo ou alguén máis alá dun mesmo. Son discursos nos que se ten moi presente a cada unha das persoas que vai asistir a un evento, acto académico, inauguración, etc., pois son elas as protagonistas, para as que se traballa, e para as que se fala. Son discursos que queren fuxir da rutina, de entender estas intervencións coma un mero trámite, e coa convicción, ou alomenos a esperanza, de que a palabra ten un poder transformador, a capacidade de mudar o estado de cousas, de que cando estamos a falar estamos a facer.

Mais a decisión de abrir esta folla líquida na que facer público o que xa foi público, ten que ver coas voces de moitas e moitos que escoitaron ou leron aqueles discursos, aquelas intervencións, aquelas palabras, e que me animaron a abrir un espazo no que deixar visibles permanentemente todos aqueles textos. Trátase, por tanto, de dar resposta ao repenicar nos fíos invisibles de persoas próximas e non tanto, para seguir mantendo a comunicación, para poder lembrar lugares, tempos, para non deixar de crer e de crear.

Por último, este blog cumpre a función de ordenar decenas de textos que doutro xeito posiblemente se acabasen perdendo, xusto no momento en que paso o ecuador á fronte da vicerreitoría do Campus de Ourense da Universidade de Vigo. Incorpóranse aquí fundamentalmente discursos públicos, aínda que tamén textos escritos xerados dende hai anos. Así, quen se achegue a este blog poderá turrar do fío para desandar o camiño e aproximarse á entrada do labirinto. Porén, para min, non supón unha parada, nin tan sequera un regreso, ao contrario, pretende exercer de panca para continuar na mesma liña, coa mesma ilusión e esperanza, coa mesma forza e paixón, coa mesma dedicación, coa certeza de que a saída sempre está na palabra.

En Ourense, a 29 de abril de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez, sendo Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo (dende o 29 de abril de 2014 ata o 8 de xuño de 2018).

Os teus ollos dende o tren

PRESENTACIÓN DA “BANDA DAS CRECHAS”, CONCERTO DE NADAL DO CAMPUS DE OURENSE, UVIGO, SALA MARIE CURIE DO EDIFICIO POLITÉCNICO, 15 DE DECEMBRO DE 2015, ÁS 20:00 H.

 

Naquel tren que cruzaba a península de leste a oeste, as estacións sucedíanse con ritmo acompasado, case que imperceptible. Os seus ollos negros fuxían de cando en vez pola fiestra para ver paisaxe e imaxinar mundo, antes de retornar á folla en branco na que a intermitencia do cursor semellaba ser unha sutil chamada de atención. Voltar ao traballo era voltar aos libros, á listaxe bibliográfica, á sistemática do índice, á revisión dos artigos, aos anos de dedicación lonxe da casa, lonxe de todo. Sen embargo algo mudara, estaba en movemento. Entón, sentiu o impulso, escribir. Primeiro foron liñas torpes, un tanto dubitativas, que precisaban relecturas detidas, longas, nerviosas. Mais co paso do tempo o texto foi fluíndo, natural, inmediato, case líquido. Os ollos negros afeitos á banda sonora das historias dos vellos que subían en preferente e pasaban horas falando sen pausa, acabaron por necesitar aquel escritorio singular para producir. Fiestra, por favor, que sexa o 29V, onde haxa mesa, precísoa para o meu computador, as miñas postais, a miña libreta, o meu espazo. No fío musical do vagón sonaba a Banda das Crechas, que combinaba música galega con cumbia colombiana, e así os pés comezaban a bailar clandestinos, coma sen querer. Verde intenso. Unha selva. Auga caendo en fervenzas. Penedos e ruídos de mañá. Cidade. Amencer. Unha noite máis. Jet Lag. ¿A onde ha chegar este tren?

Remata o 2015 no que a Universidade de Vigo cumpre 25 anos de existencia. Miramos ao futuro, e neste Campus de Ourense decidimos abrir un claro na selva, imaxinar un Macondo no que habitar polo menos cen anos máis, e non precisamente en soidade. Por iso, hoxe, coma cada curso, convocámosvos a esta celebración comunitaria en forma de concerto co fin de seguir a abrir pasos, vías, raís polos que nunca deixe de transitar este tren.

 

En Ourense, a 10 de decembro de 2015

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

 

Díptico. Concerto nadal. 2015. pdf

Acto de graduación da III Promoción do Grao en Enxeñaría Informática, da II Promoción do Mestrado en Enxeñaría Informática e dos novos e novas doutores e doutoras da Escola Superior de Enxeñaría Informática do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

DISCURSO VICERREITOR DO CAMPUS DE OURENSE DA UNIVERSIDADE DE VIGO NO ACTO ACADÉMICO DE GRADUACIÓN DA III PROMOCIÓN DO GRAO EN ENXEÑARÍA INFORMÁTICA, DO MESTRADO EN ENXEÑARÍA INFORMÁTICA E DOS NOVOS DOUTORES DA ESCOLA SUPERIOR DE ENXEÑARÍA INFORMÁTICA, 11 DE XUÑO DE 2015

Sra. Directora da Escola Superior de Enxeñaría Informática, Sras. e Sres. Subdirectores e Secretario desta Escola, padriño de promoción, persoal de administración e servizos, graduadas e graduados, señoras e señores.

Isaac Asimov, na obra titulada “Eu, robot”, puxo sobre a mesa diversos dilemas éticos e xurídicos de difícil solución. Trátase dunha colección de pequenos relatos ambientados nun mundo futuro no que os avances tecnolóxicos permiten o desenvolvemento de robots que conviven con seres humanos. En cada relato, Asimov propón un dilema ao que se enfrontan os protagonistas, e no que subxacen temas universais: a liberdade e autonomía da vontade e os seus límites, a exploración da idea de libre albedrío versus determinismo, a psicoloxía da conduta, a automatización, a evolución, a temporalidade, a idea de finitude. En síntese, trátase de confrontar a máquina ao ser humano, e saber como poderá responder aquela en cada situación, moitas delas límite. A solución que dá o autor concrétase nas chamadas Leis da robótica, conxunto de normas escritas que se materializan en formulacións matemáticas impresas nos sendeiros positrónicos do cerebro dos robots, en definitiva, liñas de código de programa. Estas leis son: 1. Un robot non fará dano a un ser humano ou, por omisión, permitir que un ser humano sufra dano. 2. Un robot debe obedecer as ordes dadas polos seres humanos, excepto se estas ordes entrasen en conflito coa primeira lei. 3. Un robot debe protexer a súa propia existencia na medida en que esta protección non entre en conflito coa primeira ou a segunda lei.

Tres Leis, coma tres principios, claros, simples, ben articulados, directos e fáciles de entender. Cos que ademais todas as situacións quedan cubertas. En definitiva, unha formulación para un mundo perfecto, pois diso tamén trata esta obra, da perfección.

A perfección é algo do que sabe moito esta Escola de Enxeñaría Superior de Informática. Hai seis anos atrás que se implantou o Grao en Enxeñaría informática que vén ser unha continuidade dos tradicionais estudos de Enxeñaría. Os resultados non só son positivos, senón que evolucionan favorablemente. A taxa de rendemento do título, que representa a dificultade coa que os estudantes superan as materias nas que se matriculan, acadou o 60%, incrementándose en 20 puntos porcentuais respecto dos datos acadados no curso 2009/2010. A taxa de abandono é inferior ao 14%, mentres que a taxa de éxito do título é superior, no curso 2012/2013 ao 70%. As e os graduados en Enxeñaría Informática seguro que han ter as mesmas facilidades de inserción laboral que os seu antecesores nesta Escola, cunha colocación no seu primeiro ano de egreso superior ao 90%. A perfección tamén se revela no feito de que recentemente este centro superase de xeito brillante, diría que exemplar, a auditoría externa á que foi sometido, o que lle permitiu certificar o seu Sistema Interno de Garantía da Calidade. Un selo que avala o bo facer dos seus docentes, do persoal de administración e servizos, tamén do alumnado, contando cunha maxistral guía nas mans da súa directora e o seu equipo directivo. E nesa procura constante da perfección a Escola de Enxeñaría segue a dar pasos importantes, como o demostra o éxito acadado, neste curso académico, da simultaneidade entre o Grao en Enxeñaría Informática e o Grao en Administración e Dirección de Empresas. Cubríronse prazas, sendo a demanda superior a oferta. Trátase dunha simultaneidade única na Universidade de Vigo e singular no sistema universitario de Galicia, da que estamos orgullosos e que revela como o traballo colaborativo entre os centros redunda en beneficio dos mesmos e, sobre todo, do alumnado.

O traballo que se está a facer dende esta Escola inspira ao Campus e a Universidade de Vigo, que neste 2015 está a cumprir 25 anos de existencia. Foi no ano 1989 cando culminou o proceso que conduce á creación das Universidades de A Coruña e Vigo, que entón se suman á secular Universidade de Santiago de Compostela. Iniciouse un camiño da man de cinco reitores que xunto cos seus equipos e o apoio da comunidade Universitaria, puxeron os alicerces para que esta Universidade teña experimentado cambios extraordinarios, unha transformación en positivo que, seguramente, para moitos, era daquela inimaxinable.

Hoxe, a Universidade de Vigo conta con tres Campus consolidados en tres cidades de referencia, Ourense, Pontevedra e Vigo. Ten máis de 22.000 estudantes e xestiona un orzamento de 165 millóns de euros anuais. Conta con 1593 profesores/as e investigadores/as e con 744 persoas de administración e servizos, que desempeñan a súa principal actividade nun total de 21 centros propios, aos que hai que sumar aínda os centros adscritos.

Somos unha Universidade con titulacións consolidadas, auténtica referencia no ámbito estatal, e cunha investigación de excelencia en moitos ámbitos de coñecemento, como queda referendado no feito de que por terceiro ano consecutivo, a Universidade de Vigo teña entrado no ránking Times Higher Education das 100 mellores universidades do mundo con menos de 50 anos, ocupando o posto 88. Camiñamos cara a internacionalización, non só facilitando as estadías dos nosos propios estudantes a través de distintas clases de bolsas, senón tamén dos cada vez máis numerosos convenios bilaterais con decenas de universidades. Interactuamos co tecido empresarial e coas institucións a través dos convenios de cooperación educativa que permiten que o alumnado realice prácticas externas no último curso de grao e experimente xa durante os seus estudos, o exercicio da profesión. Pero tamén queremos darlles continuidade a través de formación específica con títulos de mestrado, programas de doutoramento, ou creando fiestras de oportunidade como por exemplo os Premios INCUVI-Emprende, cos que fomentamos o emprendemento e a creación de novas empresas por parte do alumnado de último ano ou recén egresados.

Somos unha Universidade comprometida co país, por iso entendemos que as tres Universidades e os sete campus que conformamos o Sistema Universitario Galego, debemos buscar equilibrios e puntos de entendemento para sermos máis útiles á sociedade á que nos debemos. A este fin responde o proceso de especialización por Campus, iniciado hai aproximadamente dez anos atrás coa posta en marcha do Campus do Mar, no Campus de Vigo, e continuando co Campus da Auga, no Campus de Ourense, e máis recentemente co Campus Crea, en Pontevedra.

Pero non somos unha Universidade perfecta. Claro que non. Ás veces por causas propias, internas, pois nunha organización tan importante, dende todos os puntos de vista, tamén os cuantitativos, entra dentro da lóxica a posibilidade de errar. As veces por causas esóxenas, porque os obstáculos normativos cos que hoxe en día nos atopamos xunto con outras Universidades públicas constitúen xigantescas barreiras: así, a limitación á contratación no sector público, a taxa de reposición do 50%, ou a contención do gasto no Capítulo I contemplados nas leis de orzamentos do Estado e da Comunidade Autónoma de Galicia para este ano 2015, impiden responder adecuadamente ás demandas lexítimas dos nosos docentes, investigadores/as, e en definitiva á demanda do noso alumnado e da sociedade no seu conxunto.

A pesar desas dificultades temos a obriga legal e moral, comprometidos co servizo público ao que nos debemos, de seguir mellorando, de aspirar á perfección. E nese camiño é preciso buscar a inspiración, se o preferides, á motivación para seguir dando pasos firmes e decididos. Entre as motivacións que nos empurran a continuar, vós, graduadas/graduados da terceira promoción do grao en enxeñaría informática e da segunda promoción do máster en enxeñaría informática ocupades un lugar moi especial. Vos sodes o motivo fundamental desta institución e dos que traballamos nela. E a estas alturas, non me cabe a menor dúbida de que estades formados tecnicamente, de que tedes as destrezas para programar, xerar códigos e melloralos, de que coñecedes en profundidade a arquitectura de ordenadores, pois sei do voso esforzo nun centro que é referente en calidade do ensino nesta Universidade. Pero detrás desa formación técnica hai moito máis. Inclínome por pensar que o obxecto que nos move e que promovemos dende unha Institución Pública de ensino superior como é o caso, é poñer os recursos, os nosos son estes que aquí estades, que aquí estamos, ao servizo, neste caso, da inclusión dixital, da democratización das posibilidades de acceso ás tecnoloxías da información, alí onde vos toque traballar.

Xa que logo, hoxe é un día no que cómpre transmitirvos os parabéns a vos, que culminades unha etapa crucial nas vosas vidas, ás vosas familias, por suposto á Escola Superior de Enxeñería Informática, por extensión a este Campus e a esta Universidade, pero sobre todo á sociedade, pois acollerá, agardemos que como se merece, ás persoas que precisamente por dominar as tecnoloxías da información e comunicación teñen na súa man o poder, cada vez maior, de facer que camiñemos cara unha sociedade máis libre e igual.

Permitídeme por último facer unha mención especial aos dous novos doutores desta Universidade. É un orgullo que esta Universidade xere neste caso a doutores no ámbito da enxeñería informática. Recoñecemos neste acto, publicamente, o enorme traballo, sacrificio, esforzo que fixestes para chegar ata aquí. Os meus máis sinceros e elevados parabéns.

Aspirar á perfección… Sen embargo, ¿Pode un robot infrinxir algunha das súas tres leis? ¿Pode un robot “danar” un ser humano? A resposta a estas preguntas depende de nós, pero sobre todo de vós, que é a quen vos corresponde escribir a Historia do Futuro.

Dixen.

En Ourense, a 11 de xuño de 2015

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

 

Jazzesei

DISCURSO DO VICERREITOR DO CAMPUS DE OURENSE DA UNIVERSIDADE DE VIGO NO ACTO ACADÉMICO DE GRADUACIÓN NA ESCOLA SUPERIOR DE ENXEÑERÍA INFORMÁTICA

Quinta promoción do Grao en Enxeñería Informática

(8-XUÑO-2017, 19:00 h.)

 

Director da Escola Superior de Enxeñaría Informática, Subdirectoras, Secretario, Madriña da V Promoción, Decano da Facultade de Ciencias, Director da Escola de Enxeñaría Aeronáutica e do Espazo, Decana da Facultade de Ciencias Empresarias e Turismo, Decana da Facultade de Dereito, exVicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo, Claustro de profesores, novos doutores, alumnos e alumnas, graduados e graduadas, Director do Coro Universitario do Campus de Ourense, membros do Coro, Persoal de Administración e Servizos, Autoridades, Señoras e Señores.

A escena vólvese escura, sombras camiñando sen perfil, ata que só resta un foco iluminando un punto coma un cursor intermitente na pantalla en branco. Comezan a soar os primeiros acordes do piano jazz ante a expectación do público. O músico enfróntase á vertixe da soidade, á partitura chea de signos encriptados, a un teclado que semella unha combinación infinita de ceros e uns, código binario. Antes de comezar sempre hai unha tensión, unha sensación de baleiro, unha especie de precipicio, un medo a non ser quen de dar coa clave que lle permita resolver o problema plantexado. Voltan a el os medos pasados cando afrontaba os exames de lectura á primeira vista, a pesar de que desta vez se trata de interpretar a súa obra, de mudar as cousas. Súan as mans, e un calafrío percorre o seu corpo, alí sentado, no taburete, diante do piano de cola. Ás veces pensa en pulsar a tecla superior esquerda, a de escape, para desaparecer, mais esa posibilidade difumínase e non lle queda outra que interpretar as notas escritas nas liñas horizontais da partitura. Chegou a hora do código na que el está só, diante do perigo, obrigado a resolver o problema, a desenmascarar a armadura e propoñer unha solución. Todos agardan algo del sen saber moi ben como fai, de onde vén, e como o pode facer outra vez. Os arpexos van xurdindo da nada, envolvendo o espazo e a pantalla ata daquela cuberta de po, énchese de hashtags, de puntos, comas, liñas oblicuas, de significados. Lembra os anos de escola con desbordante ilusión. Os dedos deslízanse polo teclado e é alí onde comeza a acadar sentido todo o traballo previo, todo o seu esforzo, todo o tempo dedicado a buscar a fórmula perfecta. O son comeza a invadir o espazo da sala unha vez máis, pero el busca o silencio como salvación e pensa que todo está por chegar.

Hai 25 anos creábase no campus de Ourense da Universidade de Vigo a Escola Superior de Enxeñaría Informática. Pode ser que daquela houbese dúbidas sobre o futuro, máis hoxe o futuro é totalmente certo. Estamos perante unha Escola universitaria consolidada que a pesar dos tempos que corren continúa puxando con docentes novos que seguen a senda das persoas que comezaron a traballar nos inicios deste centro. Aquela ilusión por construír e por facer na primeira Escola de Enxeñaría Informática, segue a latexar nestas paredes. Pódese sentir cando un se achega aquí, na multitude de actividades adicadas ao alumnado do grao e máster, máis tamén cando se abren as portas aos máis cativos con actividades diversas durante todo o ano. Pódese percibir facilmente un centro vivo e apegado á realidade, coa presenza constante de empresas do sector da informática, das telecomunicacións e doutros sectores produtivos do entorno máis próximo ou doutras latitudes, que se interesan non xa polos egresados senón polo alumnado dos últimos cursos. Ese fluxo constante entre empresa e Escola que sen dúbida xera inmensas oportunidades para o estudantado está na impronta dos grupos de investigación que conforman os e as docentes deste centro. Precisamente, dende os seus inicios os diversos grupos de traballo e investigación radicados nesta Escola foron xermolo de numerosas iniciativas empresariais. Permitídeme que nomee un exemplo paradigmático de todos coñecido, a empresa Redegal. O seu  creador, Jorge Vázquez, pasou por estas aulas e traballou en grupos de investigación desta Escola, e a partir de aí, co apoio do profesorado, creou a súa empresa informática, referente en Galicia e en todo o Estado, en materia de solucións web, e especializándose no mundo do comercio electrónico. Hoxe conta con máis de cen traballadores, mantén a súa sede central en Ourense e ten presenza nos EEUU, México e Colombia, ademais de ter oficina en Madrid. Curiosamente a creación desta empresa veu da man da súa muller, que tamén estudou neste campus universitario a carreira de Administración e Dirección de empresas. E digo curiosamente porque hoxe en día neste campus se oferta un dobre grao entre ámbalas dúas titulacións, Informática e ADE, ofertando 20 prazas que se están a cubrir todos os anos, e que constitúe unha singularidade no sistema universitario de Galicia.

Docentes implicados co alumnado e que tentan a súa vez dar solución aos problemas dos sectores produtivos, transferir coñecemento e tecnoloxía a través de proxectos e contratos de I+D.  Son diversas as colaboracións co sector alimentario, co servizo público de saúde, e co sector aeroespacial, entre outros moitos. Respecto a este último quixera poñer en valor o traballo e a xenerosidade amosada dende este centro neste ámbito estratéxico para a Universidade de Vigo e para Galicia. Así, hai que salientar o esforzo que se vén facendo dende os grupos de investigación desta Escola para, en colaboración cos grupos da Escola de Telecomunicacións do campus de Vigo, situar á Universidade de Vigo na primeira liña da investigación aeroespacial, destacando no eido dos pico-satélites, nos que despois de poñer tres en órbita se segue a traballar. E como dicía, a visión e lealdade institucional da Escola e a súa dirección para coa Universidade revélase fundamental para lograr implantar o grao de enxeñaría aeroespacial no noso campus universitario e crear a Escola de enxeñaría aeronáutica e do espazo, poñendo parte dos seus recursos a disposición para facilitar os primeiros pasos deste novo centro irmán, pero tamén “prestando” os seus recursos humanos, ata o punto de que o director da devandita escola é actualmente un informático.

Sen dúbida, dende a Universidade de Vigo e, en particular, dende este campus de Ourense, temos moito que agradecer aos profesores e ás profesoras que comezaron a traballar aquí hai 25 anos, que seguen a aportar e que manteñen unha mente aberta e audaz, o que se reflicte nas diferentes direccións que estiveron á fronte deste centro, ata a actualidade. Unha Escola vangardista na súas relacións coa contorna, tanto cos outros niveis de ensino, como cos colexios profesionais e co mundo empresarial, pero tamén na busca de saídas profesionais para os seus egresados, fomentando o emprendemento en tempos nos que apenas se conxugaba o verbo emprender.

Ese espírito innovador corre polas aulas e acompaña aos graduados, a tantas xa xeracións de graduados e graduadas que nos convocan cada curso académico neste salón. E neste 2016-2017 estamos doutra volta aquí. Vós sodes a culminación de todo o traballo referido, da dedicación do profesorado na aula e de todos e todas os que non vedes a diario pero que traballan, que traballamos, para que un día coma hoxe sexa posible. Sodes o motivo de que nos sintamos fachendosos do noso, do quefacer diario, do traballo que para nós é vocación. Sodes a mellor imaxe da Universidade pública e galega que é a Universidade de Vigo e este campus de Ourense. E igual ou máis motivo de fachenda han sentir agora mesmo os vosos pais e nais, que estiveron ao voso carón durante todos estes anos, acompañándovos nos bos e nos non tan bos momentos. Todos eles e elas forman parte desta casa, deste campus, desta universidade.

Agora tócavos saír á escena. As luces hanse apagar, é lei de vida, e voltará o silencio. Hai certa vertixe, sen dúbida. E medo ao baleiro. Que facer? E Para que? Mais coma aquel músico de Jazz, un foco estará a vosa espreita, e entre as vosas mans tedes un teclado xa coñecido, xa traballado, trátase simplemente de poñer en práctica o moito, moitísimo que aprendestes, que ensaiastes basta darlle ao intro para comezar. No silencio da pantalla está a salvación, ninguén mellor ca vos sabe diso. Todo está por chegar.

Dixen.

 

En Ourense, a 8 de xuño de 2017

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Ao fío do Fito

PRESENTACIÓN DO “9.º FESTIVAL INTERNACIONAL DE TEATRO DE OURENSE”, OURENSE, DO 7 AO 19 DE OUTUBRO DE 2016

 

Comeza a minguar o sol, vai rematando o verán, ábrense as aulas, retorna a rutina como ao closet os gabáns. Préganse as antucas, as rúas déixanse ver, e apúrase o último sorbete de limón. Anúnciase a vendima, regresa o tempo aos reloxos, os pasos ao camiño e o río continúa a baixar. Repítese todo doutra volta, sen embargo, intúese un cambio na cor.

A constancia do fío de auga a abrollar do manancial, coma un Fito chantado na terra, transformación radical.

En Ourense, a 18 de setembro de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Programa Fito 2016. pdf

Da Man da Vaca

DISCURSO DE INAUGURACIÓN DA EXPOSICIÓN “SEIS FISTERRAS DE AUGA” (SIC) DE JUAN FERNANDO DE LAIGLESIA CURADA POR JUAN LUIS MORAZA NA SALA ALTERARTE, CAMPUS DE OURENSE, UVIGO, O 8 DE SETEMBRO DE 2016

 

Manuel Rivas díxonos que este é o país dun millón de Vacas. Xa hai diso uns anos, pode que as cousas teñan mudado, dende aquel título teñen pasado moitos acontecementos que seguramente fixeron minguar esa poboación… Mais nesa contabilidade faltaba unha, a que daría un millón e unha. A que quedou sen contar foi unha vaca que brama ao baleiro oceánico, un bramar acuoso, líquido, que berra nas noites de néboa pecha dende o alto dos cantís, deixando que as ondas sonoras reboten nos rochedos, mentres van caendo, ata converter as vibracións en luz, para que a través dos oídos os mariñeiros poidan ver o que os seus ollos non ven. Esa é a vaca de Fisterra, situada no alto do faro, nunha sorte de animal metafísico, que cada quen pode imaxinar como queira, pero que a min se me aparece como unha marela galega a bramar nas noites pechas, para guiar aos barcos que por milleiros cruzan diante da fin da terra.

Juan Luis Moraza di na introdución desta obra de De Laiglesia que hoxe se presenta que “a experiencia da arte é a experiencia do límite do mundo”. E coido que si. A experiencia artística, o feito artístico, prodúcese cando ese home ou esa muller chega aos pés dos cantís, chega á fronteira, chega ao punto derradeiro, ao último do último, e se atopa diante de si ao baleiro. É curioso, incluso paradóxico pensar así a experiencia artística, pois precisamente o seu resultado, a obra artística, é a materialización da idea, a concreción, como a obra que estamos hoxe a ver, palpar, ulir aquí… pero para chegar a esta obra o artista tivo que pasar antes, enfrontarse antes, ao baleiro, ao punto cero, ao límite, tivo que chegar a un Fisterra.

Hoxe, Juan Fernando De Laiglesia, nun exercicio epistemolóxico do feito artístico, semella querer amosarnos as formas que ten ese fenómeno, o fenómeno creativo, levándonos aos fisterras, aos baleiros, á desorientación que supón, nalgún intre, crear, tentar a creación. En calquera das súas formas.

Esta semana estamos a iniciar un novo curso na universidade, e a docencia, o ensino, ten algo de fisterra, porque sempre, cada ano, o profesor ou a profesora se enfronta a un principio que sen embargo nunca é o mesmo.

Agardemos que neses fisterras onde nos leva De Laiglesia, que buscan e polos que transitan os artistas, como os docentes, como os mariñeiros deste país, non deixe de haber unha vaca chamando por nós para ver a luz.

 

En Ourense, a 8 de setembro de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

 

Sinfonía n.º 7

DISCURSO DO PADRIÑO DA IV PROMOCIÓN DO GRAO EN DEREITO DA FACULTADE DE DEREITO. SALÓN DE ACTOS DO ED. POLITÉCNICO DO CAMPUS DE OURENSE, UVIGO, 10 DE XUÑO DE 2016, ÁS 18:00

 

Decana da Facultade de Dereito, Decano Honorífico, autoridades académicas, Excmo. Sr. Presidente do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, copadriño de promoción –sabes que é un pracer compartir esta honra contigo- claustro de profesores, persoal de administración e servizos, alumnas e alumnos, autoridades civís, señoras e señores.

No verán de 1941 o avance das tropas alemanas sobre o territorio de Europa do leste era imparable. Aproveitando a boa climatoloxía, as facilidades do terreo e certo factor sorpresa, os exércitos do eixo avanzaron implacables ata chegar a Leningrado. Alí, as tropas soviéticas, xunto coa poboación da cidade, fixéronse fortes, contendo o avance do inimigo. Aquela era máis ca unha cidade, máis ca un simple nome, máis que outro territorio, era un símbolo. O 8 de setembro comezou o cerco de Leningrado, ao cortarse o último aceso por terra, cun asedio que en pouco tempo deixou á cidade sen auga, sen alimentos, coa destrución de escolas, hospitais, baixo intensos bombardeos, sumida na escuridade, no caos, no horror. Nese dramático escenario, un xovencísimo compositor chamado Dmitri Chostakovitch, iniciaba os traballos da Sinfonía n.º 7. Pouco tempo despois, o músico xunto coa súa muller e fillos foron evacuados da cidade, trasladándose á capital temporal do país, Kuibichev, na que Dmitri continuou cos traballos de composición de forma intensa, pechado, concentrado, ata que o 27 de decembro de 1941 concluíu, nun tempo record, a devandita Sinfonía. Estreada ao ano seguinte na Unión Soviética, deseguido chegou a Londres para dar o salto aos Estados Unidos, interpretándose en Nova Iorke, para levar a Chostakovitch nada máis e nada menos que a ser portada da Revista Time. O efecto da Sinfonía n.º 7 en plena segunda guerra mundial foi unha sorte de tsunami musical, xerando un frenesí e interese inaudito pola obra, que chegou a ser disputada por diferentes orquestras e directores, multiplicándose o fenómeno cando en agosto de 1942, nunha sorte de desafío aos tanques e metrallas das tropas alemanas, a orquestra da Radio de Leningrado regresou á cidade rompendo o cerco para alí, no corazón da desolación, interpretar a Sinfonía n.º 7, retransmitida simultaneamente nas radios europeas e americanas, e soando sen parar tamén nas radios inimigas.

A Sinfonía n.º 7 é unha composición de corte clásico. Divídese, como corresponde a este xénero musical, en catro grandes movementos, comezando o primeiro en forma de sonata, nun ritmo relativamente áxil, para pasar a un segundo movemento quizais máis curto pero en todo caso lento. Un Adagio domina o terceiro, para chegar a un último movemento áxil, rápido e vibrante, que remata cun final maxestoso. Catro movementos que condensan, cada un deles, distintos momentos, vivencias, sentimentos, esforzos, como catro anos de vida como catro anos de carreira universitaria. Poden parecer hoxe lonxanos aqueles primeiros días nos que entraban na Facultade de Dereito expectantes, tal vez algo indecisos, tenteando o terreo. Pero enseguida esta promoción deu signos de que sería todo menos unha promoción calquera, menos unha promoción máis. Espoliados por certos elementos digamos activos e activas, chegaron a segundo curso formando xa parte do corpo desta Facultade. Foi precisamente nese segundo curso onde tiven a oportunidade de impartirlles clase de Dereito penal e disfrutar con vostedes de clases vivas e participativas, algo que ten que ver co docente, pero moito co alumnado, coas dinámicas de grupo que se xeran. Naquelas aulas nunca faltou o debate, dende as cuestións de base da materia pero sobre as que sempre hai que volver, como por exemplo, “Funcións e fins da pena”, “Límites do ius puniendi”, “Fontes do Dereito penal”, ata aspectos dogmáticos relativos á teoría do delito ou das súas consecuencias xurídicas. Aqueles mércores e xoves tocaba espertar nas primeiras horas da mañá con teorías sobre causalidade, imputación obxectiva, dolo obxectivamente malo, e un longo etcétera. Mais as súas inquedanzas foron máis alá, sempre máis alá. Iso quedou posto de manifesto cando nese curso académico e no seguinte, coincidindo co meu paso polo vicedecanato da facultade, sendo decano o Prof. Roberto Bustillo, emprendemos a activación da delegación de alumnos e doutras iniciativas vinculadas a un espazo que, daquela, estaba practicamente morto. Nesa reactivación dun pulmón fundamental do centro, que hoxe constitúe un referente para o propio campus, tiveron que ver moitísimo vostedes, esta xeración, os seus delegados e delegadas, que demostraron unha extraordinaria capacidade de liderazgo, pero todo o colectivo, toda a promoción, que se sumou ás actividades que comezaron a poñerse en marcha. Xa en terceiro curso, incrementáronse os traballos de aula e tamén os extraescolares. Un ritmo que coma un último movemento dunha sinfonía se fai máis vivo en cuarto curso, no que suman a gala dos premios San Raimundo de Peñafort, cursos de inglés para xuristas, cursos de saídas profesionais, participación e iniciativas solidarias, magosto da facultade, e un longo etcétera, incluída unha viaxe a Madrid, para visitar o Tribunal Supremo e as Cortes Xerais. Tiven a sorte de acompañalos, xunto co Decano, e disfrutar, ao tempo que aprender, durante aqueles dous días no outono madrileño. E naquela viaxe chamoume a atención algo que non é habitual, non é frecuente. A cohesión do grupo, do colectivo, da aula. Sendo moitos e moitas de vostedes tan distintos, o que se podía detectar alí, pero tamén aquí é a tendencia que teñen a sumar, a incorporar, a colaborar. A forza do colectivo, nos momentos bos, e nos que non son tan bos, incluso naqueles casos nos que son capaces de sentarse e recoñecer un erro, eis o seu grande valor, o seu grande acerto, a meirande lección que eu aprendín de vostedes.

O movemento máis importante da Sinfonía n.º 7, o máis extraordinario, é curiosamente o primeiro. Un Allegretto, que ten inicio cunha melodía en unísonos de cordas, aparentemente  sen acompañamento, marcado dende o comezo por ritmos dunha marcha, pasando a continuación a un tema máis lírico, cun tempo máis lento, presentado polos violíns e acompañado por un movemento calmo e oscilante dos violonchelos e das violas. A corda está a transitar por un camiño habitual e nada extravagante, ata que de súpeto fai entrada en escena unha frauta pícolo. Tras un silencio, a caixa irrompe na base, sutilmente, ao lonxe, case imperceptible, como enmarcando a escena do cadro no que van aparecendo en constante diálogo, nun bucle melódico que nos lembra ao Bolero de Ravel, diferentes instrumentos, do máis diverso. Óboe e fagot, trompas apoiadas no piano, clarinetes que conversan co corno inglés. Nun ritmo ternario vaise sumando o resto da orquestra, pedindo case danzar, crecendo en forza, mentres a percusión medra en intensidade. O ruxir das caixas chámanos a marcar cos nosos pés e mans o ritmo, un ritmo colectivo, un ritmo vibrante, un ritmo vivo, ata facer da melodía repetida un exercicio de orquestración única, sublime, fantástica.

Chámovos, pois, alumnos e alumnas da IV promoción do Grao en Dereito da Universidade de Vigo a que non deixedes de imaxinar, de crear, de dialogar, de interpretar, chámovos a que non deixedes de crer no estudo, na ciencia, na arte, na palabra, chámovos a que non deixedes de ser conscientes da sinfonía, da anterior, pero da que comeza agora, e da que ha vir despois, da música tenue, que seguro xa está a soar nos vosos tímpanos, da música libre que aínda está por escribir, pois só así será posible evitar calquera cerco que vos queiran impoñer.

Dixen.

 

En Ourense, a 10 de xuño de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

 

Acto de graduación da IV promoción do Grao en Dereito do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

DISCURSO DO VICERREITOR DO CAMPUS DE OURENSE DA UNIVERSIDADE DE VIGO NO ACTO ACADÉMICO DE GRADUACIÓN DA IV PROMOCIÓN DO GRAO EN DEREITO, 10 DE XUÑO DE 2016

 

Sra. Decana da Facultade de Dereito da Universidade de Vigo, Sr. Decano Honorífico, Excmo. Sr. Presidente do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, copadriño de promoción, Decana da Fac. de Ciencias Empresariais e Turismo, Decana da Facultade de Historia, Decano da Fac. de Ciencias, Vicedecanas e Vicedecanos, ExReitor da Universidade de Vigo –Prof. Dr. Espada Recarey-, claustro de profesores, persoal de administración e servizos, alumnas e alumnos, autoridades, señoras e señores.

A Universidade de Vigo é unha institución realmente nova, pois como universidade autónoma vén de cumprir no 2015, 25 anos de existencia. Pero a pesar desa xuventude, son moitos os logros acadados, pudendo afirmar que o camiño que se estivo a construír neste breve espazo temporal é sólido e ben articulado. Exemplo deste proceso pode ser o Campus de Ourense, que xunto cos campus de Vigo e de Pontevedra configura un triángulo máximo que no sur de Galicia, permite establecer un diálogo académico co Norte de Portugal, e liderar as estratexias de coordinación coas universidades do noroeste peninsular.

O Campus de Ourense conta hoxe con seis facultades e escolas, que imparten un total de 12 títulos de grao que abranguen todos os ámbitos de coñecemento. De tal maneira que neste campus universitario, o potencial alumno ou alumna, pode atopar estudos de grao do ámbito de humanidades, pasando polo xurídico-social, ou movéndose ao científico e tamén tecnolóxico. Lonxe de minguar, o Campus de Ourense, en tempo realmente difíciles, está en disposición de incrementar a súa oferta académica para o curso 2016-2017, no que ademais de contar coa escola de Enfermería, actualmente centro adscrito que agardemos se poidan incorporar en breve definitivamente á Universidade de Vigo, pasará a albergar un centro máis, a Escola de Enxeñaría Aeronáutica e do Espazo, no que a partir do vindeiro curso se impartirá o Grao en Enxeñaría Aeroespacial. A incorporación dunha titulación única no Sistema Universitario de Galicia, case que exclusiva no noroeste peninsular, cunha demanda extraordinaria de estudantes, ao ser só 10 universidades máis en todo o Estado as que a imparten, constitúe un auténtico fito para a Universidade de Vigo e, en particular, para este Campus de Ourense. A consecución desta titulación débese ao traballo intenso do Reitor, da xunta de titulación comandada polo Prof. José Antonio Vilán, e da estrutura de goberno desta universidade que atopou colaboración no goberno autonómico e nas empresaras máis achegadas a este sector de actividade. Pero tamén se debe a lealdade e xenerosidade de todas as facultades e escolas deste campus, que apoiaron no seu momento a través do Consello de Campus a posta en marcha do proceso para conquerir este novo centro e esta nova titulación. Estou convencido que esta incorporación permitirá que medremos cuantitativa e cualitativamente, vén a sumar, facendo ao campus, en definitiva, a todos os centros e títulos un pouco máis fortes, se cabe.

Esa lealdade institucional non se entende só en clave interna, senón que se traslada ao territorio e á cidadanía á que como administración pública nos debemos. Así, co obxectivo de seguir a mellorar dende a nosa posición o Sistema Universitario de Galicia, a Universidade de Vigo foi pioneira no proceso de especialización por Campus, sendo precisamente o Campus de Vigo o primeiro en consolidar este proceso a través do chamado Campus do Mar. Nese camiño, ocupa xa unha posición destacada o Campus de Ourense que no ano 2014, co compromiso de todos os centros que o configuran, os seus equipos de goberno e o seu persoal, apostou decididamente pola especialización no xa recoñecido Campus da Auga. Durante este dous anos, tense executado máis do 50% do plan estratéxico de especialización do campus, nas súas diferentes áreas de actuación. Sen afán de exhaustividade, cabe salientar na área de investigación, a celebración do I Congreso Mundial da Auga, que reuniu en Ourense durante o mes de setembro de 2015, a máis de 200 expertos internacionais para debater sobre termalismo e calidade de vida dende o punto de vista arqueolóxico e de valorización do patrimonio, científico-experimental, economía e turismo, etc. Xa está en marcha o II Congreso Mundial da Auga, que se celebrará desta volta en outubro de 2016, e que versará sobre secas e inundacións. Ao mesmo tempo o Campus da Auga ten colaborado coa CHMS para presentación dun proxecto interrexional Galicia-Norte de Portugal a unha convocatoria Europea, co que se aspira a obter fondos para investigación e desenvolvemento por valor superior a 2 millóns e medio de Euros. No ámbito da innovación educativa e divulgación, consolidamos como días de portas abertas o día mundial da auga, celebrado entorno o 22 de marzo, e que nesta edición atraeu a máis de 400 escolares ao noso campus universitario para coñecer de primeira man instalacións, titulacións e formas de facer. Estamos a traballar nun segundo Symposium sobre termalismo e calidade de vida para o ano 2017, con polo tanto, de carácter bianual, e en breve poremos en marcha premios para traballos científicos que versen sobre auga, para diferentes niveles, dende TFG, pasando por TFM, ata chegar a teses de doutoramento e, incluso artigos publicados polos docentes e investigadores en revistas científicas. No ámbito académico, estamos na última fase do proceso para implantar no curso 2017-2018 o programa de doutoramento “Auga, Sustentatibilidade e Desenvolvemento”, que aglutina a máis de 120 investigadores de todos os ámbitos de coñecemento, aos seis centros do campus Universitario e cuxa memoria foi elaborada en colaboración coa universidade portuguesa de Tras os Montes-Alto Douro e co Instituto Politécnico de Porto. Un programa que aspira a ser punta de lanza da especialización do Campus de Ourense, atraendo docentes de primeiro nivel e estudantes interesados en formarse nas materias que constitúen os eixos temáticos do mesmo e que quedan perfectamente reflectidos na denominación do devandito programa.

Dende o punto de vista das infraestruturas, este Campus dotarase, precisamente para dar respostas ás necesidades actuais e ás novas necesidades que xurdan do proceso de especialización, dun novo edificio cunha superficie de 3.500 metros cadrados, dos cales 1.500 metros están destinados a laboratorios, que constituirá a sede física e visible do campus da auga. Adxudicado o proxecto de obra no ano 2015, estase a pique de adxudicar a obra para poder comezar antes de que finalice o verán de 2016 as obras que deberán estar finalizadas en decembro de 2017.

Pero o Campus da Auga é todo isto e moito máis. O impulso da especialización permitiunos reactivar e afondar nuns casos, e explorar noutros, a relación da Universidade con diversos sectores empresarias, axentes sociais, e outras administracións públicas, entre as que cabe salientar concellos desta provincia. E é que este Campus de Ourense quere abrirse máis alá dos seus edificios, dos seus laboratorios, ao territorio onde nos inserimos. Queremos estar presentes coas nosas actividades formativas, en forma de cursos de verán, por exemplo, ou coas nosas actividades de investigación, a través dos diferentes grupos, nos distintos Concellos do territorio. Esta é unha misión que debemos levar a cabo, por compromiso con este territorio e por compromiso coas persoas que nel habitan, pois son elas, precisamente, ás que veñen a estudar as nosas aulas. Hoxe o Campus de Ourense conta con de 4.500 estudantes, dos que o 55% procede da provincia de Ourense, non só da súa capital senón tamén das diferentes comarcas que a configuran.

A elección deste Campus Universitario para facer unha carreira, ten que ver con factores relevantes, como o feito de ser un campus urbano, cómodo, asequible dende o punto de vista económico, con boas instalacións pero tamén co prestixio, cada vez maior, do traballo que se fai neste Campus Universitario de Ourense, como queda reflectido no feito de que tres dos seus centros, a saber, a Escola de Enxeñaría Informática, a Fac. de Ciencias Empresariais e Turismo e a Fac. de Dereito gozan xa dun selo de calidade tras acadar no ano 2015 a acreditación dos seus Sistemas Internos de Garantía da Calidade.

Neste sentido, gustaríame salientar o traballo que dende hai anos veñen facendo os equipos decanais e o profesorado da Fac. de Dereito da Universidade de Vigo. Ao feito de superar ese proceso de acreditación que lle confire un selo de calidade ao centro e que acredita que os procedementos internos fanse correctamente, que a información pública é transparente e adecuada, e que o centro funciona correctamente, a Fac. de Dereito ten acertado na súa estratexia e agora está a recoller os froitos dese traballo. É un dos centros máis antigos da Universidade de Vigo, e do Campus de Ourense. Precisamente, cumpriu á par que á Universidade, 25 anos de existencia, pois comeza a funcionar no ano 1990, da man do Prof. Dr. Rodríguez Ennes, o seu primeiro Decano, que o foi durante moitos anos, e á quen tanto lle debe este centro. Nos últimos anos, esta Facultade non só está a experimentar unha melloría nos seus procesos internos de traballo, senón que como dicía ten tomado decisión de enorme interese. Puxo en marcha a simultaneidade entre o Grao en Dereito e o Grao en Administración e Dirección de Empresas, cun número de 20 prazas de entrada, constitúe un dos estudos máis demandados de toda universidade, sen que queden prazas vacantes e cunha elevada nota de corte. Ten consolidado o Máster Universitario en Avogacía, en colaboración cóbado con cóbado co Ilustre Colexio de Avogados de Ourense, ten acollido como sé administrativa o programa de doutoramento do Campus da Auga, sendo o segundo centro do campus en número de profesores que se incorporaron ao devandito programa, e ten apostado firmemente pola especialización do campus de Ourense, habilitando unha mención en cuarto curso de grao con este sesgo de especialización e acollendo como sé a Revista REDAS, “Revista de Dereito, Auga e sustentabilidade”. E todo ese traballo, como digo das persoas, é dicir, dos docentes nos seus postos, do persoal de administración e servizos, e daqueles profesores que asumen, nun determinado momento, por responsabilidade, cargos de xestión ten finalmente resultados.

Hoxe, aquí, a Facultade de Dereito da Universidade de Vigo, presenta perante a sociedade, se se me permite, un deses resultados, de seguro o máis prezado. A súa mellor orquestra, formada polos seus mellores músicos. A IV Promoción de do Grao en dereito vén devolverlle á sociedade unha inversión, e tamén a confianza depositada en nós. Especialmente vimos devolver a confianza desa elección ás súas familias, os pais e nais que hoxe se han sentir tanto ou máis orgullosos que os seus fillos e fillas. Aquí están, cando menos, catro anos de traballo. Hoxe, estes que aquí se sentan son quen de interpretar a norma e a realidade con outra ollada, e con outras ferramentas, sabedores de que han seguir traballando, pois o Dereito, como a música, é unha partitura en constante creación, que require na súa xusta medida as doses adecuadas de harmonía e de imaxinación. Graduados e graduadas en Dereito conscientes de que nos postos que ocupen, nas funcións que exerzan, sempre forman parte da orquestra,  do colectivo, e que nese actuar a prol do interese común de fonda raíz kantiana radica a verdadeira idea de xustiza. Hoxe, aquí, no acto seguramente máis importante que se pode celebrar nunha universidade, vimos a poñer en escena, por un día, todo o traballo de fondo, que ás veces pasa desapercibido, de moitos anos, de moitos silencios e de moita prudencia. Estamos seguros que este traballo quedará, xa que logo, en boas mans.

Dixen.

 

En Ourense, a 10 de xuño de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Transcendendo

Discurso na Homenaxe á profesora de Historia Medieval da Universidade de Vigo, Mercedes Durany, Salón de Actos do Ed. Politécnico do Campus de Ourense, UVigo, 13 de maio de 2016, ás 19:00 h.

 

O escritor Peruano, Mario Vargas Llosa, no seu discurso de aceptación do premio Nobel, titulado “Eloxio da lectura e da ficción”, comezaba dicindo: “Aprendín a ler aos cinco anos, co meu mestre do colexio La Salle, en Cochabamba (Bolivia). É a cousa máis importante que me ten pasado na vida. Case setenta anos despois lembro con nitidez como esa maxia, traducir as palabras dos libros en imaxes, enriqueceu a miña vida, rompendo as barreiras do tempo e do espazo e permitíndome viaxar co capitán Nemo vinte mil leguas de viaxe submarina, loitar xunto a d’Artagnan, Athos, Porthos e Aramis contra as intrigas que ameazan á Raíña nos tempos do sinuoso Richelieu, ou arrastrarme polas entrañas de Paris, convertido en Jean Valjean, co corpo inerte de Marius ás costas. A lectura convertía o soño en vida e a vida en soño (…).

Non era doado escribir historias. Ao volverse palabras, os proxectos murchaban no papel e as ideas e imaxes desfalecían. ¿Como reanimalos? Por fortuna, alí estaban os Mestres para aprender deles e seguir o seu exemplo. Flaubert ensinoume que o talento é unha disciplina tenaz e unha longa paciencia. Faulkner, que é a forma –a escritura e a estrutura- o que engrandece e empobrece os temas. Martorell, Cervantes, Dickens, Balzac, Tolstoi, Conrad, Thomas Mann, que o número e a ambición son tan importantes nunha novela como a destreza estilística e a estratexia narrativa. Sartre, que as verbas son actos e que unha novela, unha obra de teatro, un ensaio, comprometidos coa actualidade e as mellores opcións, poden cambiar o curso da historia. Camus e Orwell, que unha literatura desprovista de moral é inhumana e Malraux que o heroísmo e a épica cabían na actualidade tanto como no tempo dos argonautas, a Odisea e a Ilíada.

Se convocase neste discurso a todos os escritores aos que debo algo ou moito, as súas sombras sumiríannos na escuridade. Son innumerables. Ademais de revelarme os segredos do oficio de contar, fixéronme explorar os abismos do humano, admirar as súas fazañas e horrorizarme cos seus desvaríos. Foron os amigos máis serviciais, os animadores da miña vocación, en cuxos libros descubrín que, aínda nas peores circunstancias, hai esperanzas e que vale a pena vivir, aínda que fora só porque sen a vida non poderíamos ler nin fantasiar historias”.

Á veces as circunstancias, o contexto, poden facernos dubidar da nosa función, refírome á nosa función coma docentes, coma Mestres. Ata o punto de que podemos chegar a pensar ¿para que?

É curioso, sen embargo, como toda a xente que pasa polas aulas -ao final dunha vida, centos ou miles de persoas- poden ter a resposta a esa pregunta sen nós, nin sequera, ser quen de albiscalo, sen nós sabelo.

O/a docente, de calquera nivel educativo, tamén de ensino superior, acaba por transcender, porque non deixa de ser un/unha creador/a, cada día que entra nunha aula, cada día que explica, escoita, e fala. Cada día que fala. Acaba por vivir noutros/as, en moitos/as outros e outras.

E cando ademais o/a docente é investigador/a, e escribe, como ocorre coa meirande parte dos/as profesores e profesoras universitarios/as, entón esa sorte de creación non deixan de prolongarse no tempo, eternamente.

Nestes días, eu quixen coñecer un pouco máis de Historia Medieval e tamén do desenvolvemento da comarca do Bierzo na Idade Media, do Convento de Santa Clara de Allariz, ou da organización política e territorial da Limia… e na busca de fontes atopei decenas de artigos de Mercedes Durany, cos que ha seguir ensinando dos que habemos seguir aprendendo. Velaí o poder de ser unha boa docente, unha boa mestra.

 

En Ourense, a 13 de maio de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo

Fiando o labirinto

Discurso de inauguración da exposición “Carpet diem” (sic) de Paz de la Calzada curada por Almudena Fernández Fariña na Sala Alterarte, Campus de Ourense, UVigo, o 12 de maio de 2016

 

Na mitoloxía grega dise que sendo Minos e Pasífae os reis de Creta, esta librou unha dura guerra contra Atenas. Á cambio da paz os atenienses debían enviar sete homes e sete mulleres cada certo tempo a Creta para alimentar ao Minotauro, un ser metade home metade touro, que se alimentaba de carne humana, e que vivía recluído nun labirinto construído por Dédalo. A custodia dese labirinto, do que era imposible saír unha vez dentro, chamábase Ariadna, a filla dos reis de Creta. Nunha das ocasións nas que Atenas tiña que enviar o tributo a Creta, Teseo, fillo de Egeo, rei de Atenas, embarcou voluntario co obxectivo de matar ao Minotauro e liberar ao seu pobo de tan pesado sacrificio.

Ao chegar a Creta, Ariadna e Teseo namoraron á primeira vista. Movida por ese amor, Ariadna, que pasaba os días tecendo cun fío dun ovillo interminable ao pé do labirinto ideou un plan para que Teseo, unha vez morto o Minotauro, puidese saír do labirinto e fuxir con ela de Creta. O plan consistía en darlle a punta do fío que empregaba para fiar, de xeito que fose turrando del a medida que avanzase cara o centro do labirinto, e así, unha vez dese morte ao Minotauro, puidese regresar á saída seguindo o fío que Ariadna mantiña ben collido ao outro lado do muro.

En “Carpet Diem” (sic), Paz de la Calzada preséntanos un labirinto e invítanos a entrar nel para concitar a loita co Minotauro, para enfrontarnos á perda, porque o labirinto implica perderse. Para atoparnos coa dúbida, coas preguntas, para cuestionarnos se debemos escoller este ou aqueloutro camiño. O labirinto esperta pulsións primitivas en cada un de nós. No labirinto materialízase o perigo, e ese perigo exerce unha sorte de atracción atávica, chamándonos para que entremos, e unha vez dentro, o eco desa voz invisible, a chamada do Minotauro, obríganos a adentrarnos cada vez máis. E así, o labirinto, coma un remuíño, coma o reflexo do neno que mira dende a ponte o escuro do río, a profundidade das augas, vainos engulindo inevitablemente, vainos absorbendo, vainos levando cara o centro, cara a nada. ¿Como saír do labirinto, deste labirinto de Paz? O labirinto nómade que hoxe se nos presenta nesta sala, e que previamente xa tapizou espazos públicos e museísticos da Bahía de San Francisco, nos Estados Unidos de Norteamérica, sitúanos perante un paradoxo inquietante, que leva un paso máis alá a complexidade desta estrutura máxica. O labirinto mesmo está feito de fío. Un fío entretecido que vai creando a alfombra de formas imposibles, sumando reberetes, empatando texturas, cosendo teas, remendando ocos, zurcindo as panas desgastadas. Un fío do que turrou a creadora, de xeito tal que a medida que ía construíndo o labirinto, desfacía o ovillo, deixando orfa ao outro lado a Ariadna, deixándonos sen liña de vida, deixándonos á nosa sorte.

Nunha relectura adaptada do mito, o catedrático de economía da Universidade Nacional de Atenas, Yanis Varoufakis, tenta achegarnos no seu libro titulado “O minotauro global” ás claves da crise económica, que identifica en boa medida co salto ao vacío que supón fialo todo á aparente liberdade e xustiza dos mercados. Está no aire a pregunta de como saír do labirinto no que as sociedades de hoxe andan metidas… e mentres tanto nas Universidades, casas do coñecemento, seguimos a fiar o liño, seguimos a fiar fino, coa esperanza de que sempre haberá quen turre del para atopar a saída.

Grazas, pois, Paz por construír labirintos con fíos e grazas Almudena por traernos este labirinto a un lugar onde non deixamos de tecer fíos.

 

En Ourense, a 12 de maio de 2016

Virxilio Rodríguez Vázquez

Vicerreitor do Campus de Ourense da Universidade de Vigo